Water en vuur boksen met wisselend succes op tegen nachtvorst

“Het is een ravage in de wijngaard, anders laat het zich niet beschrijven. Zeker 80% van de scheuten is bevroren.” Dat is de trieste boodschap van Jules Nijst na een koude nacht in Zuid-Limburg. “We hebben wel vaker nachtvorst beleefd, maar serieuze schade hebben we dankzij onze ligging eigenlijk nog nooit gehad.” Helaas is dat nu anders. “Het is afwachten wat dit gaat betekenen voor de oogst. Volgende week wordt het warm. Dan zullen de bijogen uitlopen en dan weten we meer. Bijogen dragen soms ook nog wel wat vrucht, maar veel minder dan de hoofdogen. De schade van deze nacht halen we in elk geval niet meer in.”

Maart was een extreem warme maand. De wijnstokken liepen vroeger uit dan ooit. Hier en daar lieten wijnboeren al doorschemeren dat ze met samengeknepen billen de maand april ingingen. Een rondje langs de velden leert dat de schade met name in Zuid-Limburg aanzienlijk is, maar dat het op andere plaatsen meevalt. Dat is het effect van beregeningsinstallaties en vuurpotten. Jules Nijst dacht eerst dat de schade ook bij hem mee zou vallen, maar in de loop van de ochtend kreeg hij in de gaten dat het goed mis was. Ook bij andere wijnboeren in Zuid-Limburg. “Zware tot zeer zware schade.”

Inspelen op de natuur

Domein Holset in Lemiers nam preventieve maatregelen om de schade te beperken. “De mannen hebben ruim 600 vuurpotten neergezet op de meest vorstgevoelige stukken van onze wijngaarden. De potten hebben de afgelopen twee nachten de hele nacht gebrand, tot de zon weer op was. Deze goede voorbereiding heeft een deel van de wijngaard gered. We kunnen wel inspelen op de natuur, maar deze niet ombuigen. We zien dat de planten vorstschade hebben, maar het is nog moeilijk te zeggen hoe groot de schade precies is.”

Vorstalarm

Bruno Suter van wijndomein De Boe in Zeeland reed vorig jaar nog met de tractor door de wijngaard om de luchtcirculatie te bevorderen. Deze keer heeft ook hij vuurpotten neergezet. “Als de temperatuur net onder nul gaat, kan dat namelijk al flinke schade aanrichten aan de druiven. Voor een rank maakt het niet zo veel uit of het nou -1 of -4 is.” De wijnboer uit Koudekerke heeft een vorstalarm geïnstalleerd, maar weet zelf meestal wel hoe laat het is. “Als het 1°C is, zonder wind en zonder wolken, dan weet ik dat de temperatuur nog verder gaat dalen.”

Smog boven Koudekerke

Gisteravond toverde Bruno met z’n hulptroepen pakweg 500 vuurpotten tevoorschijn. “Je moet het zien als grote kaarsen in ijzeren potjes. Als ze allemaal branden ziet het er geweldig uit.” De brandende potten veroorzaakten vannacht een laagje smog boven Koudekerke. “Dat zullen de mensen in de buurt wel gemerkt hebben. Mijn excuses daarvoor.” De vuurpotten zorgden ervoor dat de kou niet verder in de ranken kon trekken en de schade beperkt bleef. “Het was kantje boord, maar de meeste groeipunten zijn gelukkig nog intact.” Ook Wijnhoeve De Colonjes in Groesbeek beperkte de vorstschade door vuurpotten in te zetten.

Prachtig

In veel wijngaarden in Flevoland, Friesland, Gelderland en Overijssel draaiden de beregeningsinstallaties op volle toeren, zoals bij De Wijnmakers in Twente. Hun wijngaard in Wierden is het meest vatbaar voor nachtvorst, omdat hij in een soort kuil ligt. Robert Spenkelink moest er op toezien dat het beregenen goed verliep en daarna wachten tot de temperatuur weer opklom naar waarden boven nul. Dat was het moment om de installatie als de wiedeweerga uit te zetten. “Het was een kort nachtje, maar wel een prachtig plaatje om te zien. Op naar een mooi wijnjaar!”

Vrieskou mengen

Pim en Dianne Hesselmans kozen in Esbeek voor een andere aanpak. “Vannacht ging de temperatuur onder het vriespunt, dus ging de windmachine aan. Die zorgt ervoor dat de lucht verplaatst wordt, zodat de vrieskou wordt gemengd met de warmere bovenlucht.” Het was spannend, maar uiteindelijk was de inzet van de windmachine lonend. “Hij heeft z’n werk goed gedaan!” Wijnboeren zonder dure beregeningsinstallatie, vuurpotten en windmachines behandelden hun stokken preventief met Frostect. Dat bevat eiwitten, die ervoor zorgen dat de planten de nachtvorst beter verdragen.

Schade

Onder andere Simon Somers van Op Joarum behandelde zijn stokken met dit middeltje. “Ook na de behandeling regende het nog. Hopelijk is het er niet afgespoeld. Later deze week kunnen we zien of we de vorstschade op deze manier buiten de deur konden houden.” De 20^e april van 2017 was ook een koude nacht. Toen waren er domeinen met een opbrengst van 70 tot 80% lager. Hoe groot de schade nu is, moet nog blijken. Zeker is dat late nachtvorst een akelige bedreiging is voor wijnbedrijven, zeker als er geen water of vuur ingezet kan worden.