Nederlandse wijn is lekker en duurzaam
Nederlandse wijn is populair. Steeds meer landgenoten drinken het. Dat heeft alles te maken met de kwaliteit. De productie is nog steeds beperkt. Maar langzaamaan wordt er ook meer wijn gemaakt. Een fles van eigen bodem is geen koopje. De arbeid en de grond in Nederland zijn duur. Maar je krijgt beduidend meer waar voor je geld dan bij een fles uit het buitenland in de supermarkt. Kwalificaties als “geweldig, weelderig en sappig” komen steeds vaker voor. Nederlandse wijn is in opmars.
De Nederlandse kwaliteitswijnen worden niet alleen gemaakt in Zuid-Limburg. En niet alleen beneden de grote rivieren. In alle 12 provincies vind je commerciële wijngaarden. Dat is niet in de eerste plaats mogelijk door klimaatverandering. Het is vooral te danken aan het gebruik van nieuwe druivenrassen. Deze rassen doen het beter in ons klimaat dan de klassiekers.
Plezieriger en frisser
Alle provincies leveren mooie wijnen. “Als ik de Nederlandse witte wijnen vergelijk met bijvoorbeeld Duitse rieslings, vind ik de Nederlandse net wat toegankelijker, plezieriger en frisser.” Dat zegt Max van Bockel. Hij was hoofdsommelier van restaurant het Rijks in Amsterdam en is nu ondernemer in wijn. “Zet mijn wijn naast een goede bourgogne, en ik denk dat je mijn wijn net zo lekker vindt,” vult wijnmaker Stan Beurskens aan. Hij benadrukt dat de Nederlandse wijnbouw niet achter de traditionele landen aanhobbelt. “Wij hebben juist een voorsprong op het conservatieve Frankrijk, omdat we progressief zijn en durven te experimenteren.”
Topwijn
Tijdens de Eurotop in 1991 kregen regeringsleiders overal vandaan een glas Nederlandse wijn voor hun neus. Geloof het of niet, maar het Verdrag van Maastricht kwam er uiteindelijk dankzij een smakelijk smeermiddel van de Apostelhoeve. “De weduwe van François Mitterand vertelde later dat hij erg onder de indruk was van de witte wijn die hij gedronken had,” aldus de trotse wijnboer.
Barack Obama proefde tijdens de Nucleaire Top van 2014 ook Nederlandse wijn. Hij kwam niet voor niets naar de Nucleair Security Summit in Den Haag. Na het bekijken van de Nachtwacht in Amsterdam proefde hij ook de Auxerrois Reserva van wijnhoeve De Kleine Schorre. Het moet een onvergetelijk bezoek geweest zijn voor de Amerikaanse president…
Voor hun huwelijk deden Willem-Alexander en Maxima inkopen in Maastricht. Bij Hoeve Nekum sloegen zij 60 flessen Riesling 1999 in. Ook voor handelsmissies en staatsbezoeken lieten zij Nederlandse wijn aanrukken. Bijvoorbeeld de flessen van Wijngoed Montferland in Gendringen. Willem-Alexander en Maxima kregen de smaak te pakken. Ook voor privégebruik bestellen zij wijn van eigen bodem.
Jancis Robinson
Er is ook internationale waardering voor Nederlandse wijn. Bijvoorbeeld van niemand minder dan Jancis Robinson. Zij is een van de meest gezaghebbende wijnschrijvers ter wereld. De wijnwebsite By the Grape klopte in 2010 aan bij de Grand Dame van de internationale wijnpers. Met een boodschappentas vol Nederlandse wijnen. Robinson was een beetje sceptisch. Kon er uit Nederland iets goeds komen? Maar dat veranderde snel. Meteen verstuurde ze een tweet: “Just tasted a range of Dutch wines. So surprised by how well made they were.” En een dag later verscheen op haar populaire website een artikel met de titel My most surprising tasting ever. Nog niet zo lang geleden (2019) schreef ze in de Financial Times: “De ontwikkeling van de Nederlandse wijn is een van de meest opwindende trends in de wijnwereld. Er zijn fantastische wijnen die de moeite waard zijn om te ontdekken.”
Flessen
Nederlanders drinken per jaar bijna 27 liter wijn per jaar. Per persoon. Dat zijn 36 flessen. Samen drinken we dus ruim 640 miljoen flessen wijn op. De Nederlandse wijnboeren produceerden in recordjaar 2022 slechts 1,3 miljoen flessen. Zonder import komen we het jaar dus niet door. “Wij hebben hier niet zoveel ruimte als in Frankrijk of Zuid-Afrika. Daar worden wijngaarden van generatie op generatie doorgegeven. Hier zijn ze pas in de jaren ’80 opgezet,” aldus Dik Beker van de Vereniging van Nederlandse Wijn Producenten.
Dwerg in wijnwereld
Die productie van 1,3 miljoen flessen per jaar komt op het conto van pakweg 170 wijngaarden. Samen hebben ze een oppervlakte van zo’n 320 hectare. Daarmee is Nederland een dwerg in de wijnwereld. “Een groot wijnland kunnen we nooit worden. Daarvoor is hier te weinig ruimte. Een hectare grond is verschrikkelijk duur. Het Zuid-Afrikaanse Lindemans produceert alleen al 27 miljoen flessen chardonnay, ” vergelijkt Harold Hamersma onze productie met die in grote wijnlanden.
Wijngaarden
Gerhard Ensing is eigenaar van wijngaard Hesselink in Winterwijk. “We verbouwden eerst aardappels, maar dat was niet meer rendabel. Ik heb nu 4 hectare wijngaard. Dat is goed voor 20.000 flessen per jaar.” Net zoals veel andere wijnboeren verkoopt hij z’n voorraad op de wijnboerderij. En ook bij de horeca en de slijters in de omgeving. Anderen doen online goede zaken. Maar de meeste Nederlandse wijndrinkers rennen voor hun wijn naar de supermarkt.
Mini-camping met pipowagens
De kleinschaligheid is één van de redenen dat veel wijnboeren niet van de wijngaard alleen kunnen leven. Ze doen er nog iets naast. Dat varieert van een mini-camping met pipowagens tot een zorgboerderij. De meeste wijngaarden vind je in Zuid-Limburg, de Achterhoek en de omgeving van Groesbeek. De grote jongens zijn de Apostelhoeve (Maastricht), Betuws Wijndomein (Erichem), Hof van Twente (Bentelo), Landgoed Overst (Voerendaal), Sint Catharinadal (Oosterhout), Sint Martinus (Vijlen) en Wijnhoeve De Colonjes (Groesbeek).
Vakmanschap
Het aantal wijngaarden in Nederland groeit. Maar dat gaat niet heel hard. “In België groeit de wijnproductie sneller dan hier,” vertelt Mathieu Hulst van de Apostelhoeve. “Daar zie je veel wijnmakers uit de agrarische hoek. Zij hebben een goedlopend commercieel bedrijf opgezet. In Nederland zie je toch best veel hobbyisten. Mensen die eerst makelaar waren en toen dachten: kom, laat ik eens wijnboer worden. Dat wordt meestal niks, omdat ze blijkbaar denken dat de flessen wijn geëtiketteerd aan de struik groeien. Schoenmaker, blijf bij je leest.” Hij benadrukt dat wijn maken een vak is. “Het duurt jaren voordat je het onder de knie hebt.”
Op eenzame hoogte
De KLM schenkt sinds 2006 op eenzame hoogte Nederlandse wijnen. In de World Business Class. Het werd een successtory. In 2006 leverde wijnhoeve De Kleine Schorre 6.000 flessen aan de KLM. Bij passagiers uit binnen- en buitenland vielen ze in de smaak. In 2011 bestelde de KLM prompt 20.000 flessen bij de Zeeuwse wijnboer. En in amper 9 weken was de luchtvaartmaatschappij al door de voorraad heen.
Hoog in de lucht informeerde de KLM passagiers over de welstand van de Nederlandse wijnwereld: “De omvang van de Nederlandse wijnbouw groeide in de afgelopen jaren van 80 naar 240 hectare. Ter vergelijking: luchthaven Schiphol meet ruim 2.700 hectare. In vergelijking met de 800.000 hectare van het wijnland pur sang, Frankrijk, is het Nederlandse wijnbouwareaal dus nog ‘klein bier’.”
Voor 2020 sloot de KLM een deal met de nonnen van klooster Sint-Catharinadal in Oosterhout. Zij zouden de hoogvliegers 20.000 flessen kloosterwijn leveren. Maar helaas: corona gooide roet in het eten. De vliegtuigen bleven aan de grond. Er werd niets geschonken op eenzame hoogte. Dat was een strop voor de nonnen. Maar uiteindelijk zijn de flessen gelukkig toch aan de man gebracht. Dankzij een mediacampagne van Brede Maakt Blij.
Verrassende wijn
Toch weerhoudt de stevige stellingname van Hulst een aantal ‘makelaars’ er niet van om de sprong te wagen. En dat is maar goed ook. Want ook wijnmakers zonder agrarische achtergrond blijken soms heel goed in staat om verrassende wijnen te maken. Enthousiaste investeerders die in een paar jaar een wijngaard van pakweg 25 hectare uit de grond stampen, zie je wel in België maar niet in Nederland. Kijk naar Wijndomein Palmenhof in de Maasvallei. Het is nog wachten op wijnliefhebbers die inzien dat Nederlandse wijn over een paar jaar ‘hot’ is en daar geld in willen steken.
Druivenrassen
Vanwege het koele klimaat kiezen wijnboeren meestal niet voor klassieke druivenrassen, zoals cabernet sauvignon en merlot. Zij planten nieuwe rassen aan. Die zijn bestand tegen schimmelziektes die in een vochtig klimaat vaak voorkomen. Deze resistente druivenrassen worden soms nog hybrides genoemd. Daar klinkt een denigrerende ondertoon in door. Anderen hebben het over PIWI’s. Die afkorting staat voor pilzwiederstandsfähigen rebsorten. Het klinkt in elk geval een stuk vriendelijker. Wijn van piwi’s zou minder complex zijn en te herkennen aan een licht bittere afdronk. Daar blijkt tijdens blinde proeverijen niets van. Wij spreken ‘gewoon’ van nieuwe rassen. Een van de pioniers in de ontwikkeling en toepassing van nieuwe rassen is wijngaard Sint Martinus.
Holy grape
Deze wijngaard heeft vanaf 1988 op experimentele basis meer dan 70 rassen aangeplant. En inmiddels staan er 110 rassen. “We zoeken net zo lang totdat we de holy grape gevonden hebben,” benadrukt eigenaar Stan Beurskens. Hij doelt op het ras dat zich het best leent voor wijnbouw in Nederland. Beneden de grote rivieren zijn er toonaangevende wijngaarden die wel kiezen voor klassieke rassen. In hun regio is het doorgaans nog iets warmer dan verder naar het noorden. Zij verbouwen onder andere chardonnay, riesling en pinot noir. En met succes.
Duurzame wijnbouw
De Nederlandse wijnbouw heeft niet zo’n indrukwekkende geschiedenis als bijvoorbeeld de Franse wijnbouw. Dat heeft voordelen. Tradities kunnen verstikkend werken. Er is in Nederland volop ruimte voor experimenten en innovatie. Een voorbeeld is het ontwikkelen van nieuwe druivenrassen, zoals de souvignier gris en de cabernet cortis. En dat is winst. Nederlandse wijnboeren gaan voor duurzame wijnbouw. Dat sluit aan bij de wens van consumenten. “Nederlanders letten steeds meer op de ecologische impact van wat ze eten en drinken,” volgens Beurskens. Ze kopen hun voedsel graag rechtstreeks bij de boer in de buurt.
Drones en robots
Lokaal is lekker! “Duurzame wijn heeft de toekomst”. Daar kun je aan werken met de inzet van moderne technologie. Beurskens zet drones en robots in om de ontwikkelingen in de wijngaard te monitoren. Maar het kan ook anders. Wijngaard De Frysling zet bijvoorbeeld schapen in om het onkruid weg te knagen, zonder schade te berokkenen aan de stokken. Rob Langeveld gaat nog een stapje verder. Hij runt in Chaam een biologische wijngaard van 4,2 hectare: Dassemus. “Wijn zou een mooi alternatief zijn voor intensieve veehouderij.”
De Nederlandse stijl
Het imago van Nederlandse wijn was lange tijd niet zo best. Maar dat is gelukkig veranderd. De wijnen van eigen bodem worden serieus genomen. En ze vallen goed in de smaak. In de jaren ’80 en ’90 gingen de Nederlandse wijnliefhebbers voor de volle en romige witte wijnen. En de krachtige en stroeve rode. Maar onze smaak is veranderd. Inmiddels worden er veel frisse wijnen uit Duitsland ingevoerd. En daar haken de Nederlandse wijnen met hun frisse stijl mooi bij aan. Die stijl heeft alles te maken met het klimaat. Een koel en gematigd klimaat levert frisse zuren op. Die zijn onmisbaar in een goede wijn. Zonder zuren is de wijn laf en saai. Witte druiven komen in een koel klimaat goed uit de verf. Blauwe druiven hebben meestal meer warmte en zon nodig om te rijpen. Nederlandse wijnbouwers maken mooie wijnen. Vooral witte en ook rode. Intussen zoeken ze gestaag verder naar het antwoord op de vraag welke druiven het allerbeste passen bij ons klimaat en onze bodem.
Bovenste beste bubbels
Het mag natuurlijk niet, maar het gebeurt nog steeds. Mensen noemen een mousserende wijn champagne. Foei! Een wijn mag alleen aanspraak maken op die magische naam als hij ook echt is gemaakt in de gelijknamige Franse wijnregio. Nergens anders op de wereld maakt een wijnboer champagne. Ook niet in Nederland. Maar er worden op onze bodem wel héél mooie mousserende wijnen gemaakt!
Die Nederlandse bubbels doen echt niet onder voor een cava of een prosecco. Ons koele klimaat zorgt voor wijnen met veel zuren. Dat komt goed uit bij het maken van mousserende wijn. En als de bodem dan ook nog veel kalk of krijt bevat ben je als wijnboer spekkoper. Inmiddels zijn er bedrijven die niets anders maken dan alleen mousserende wijn, zoals Domein Holset, Landgoed Heenwerf, Landgoed Sint Pieter, MinZeven en Wijngaard Raarberg.
Bubbelwijnen worden in Nederland gemaakt van zowel klassieke als nieuwe rassen. Er zijn kenners met een voorkeur voor klassieke rassen. Maar tijdens een blinde proeverij blijkt het zelfs voor ervaren proevers verdraaid lastig verschillen aan te wijzen. De meeste Nederlandse bubbels worden op de traditionele manier gemaakt. Met een tweede gisting op de fles. In de aroma’s domineert het fruit. Een genot om te drinken!
Wijnkeuringen
De kwaliteit van Nederlandse wijn gaat omhoog. Elk jaar zetten onze wijnmakers weer een stap vooruit. Op basis van hun toenemende kennis en ervaring. Jubelzangen over de kwaliteit van Nederlandse wijnen zijn geen loze kreten. Blinde keuringen in binnen- en buitenland onderstrepen dat. De ‘nationale’ keuring is de Wijnkeuring van de Lage Landen. Het aantal inzendingen loopt op en ook het aantal wijnen dat goed scoort vertoont een stijgende lijn. Dat onderstreept de kwaliteit van Nederlandse wijnen. Goed nieuws voor de consument! De coöperatie van Verenigde Achterhoekse Wijnbouwers stuurde in 2020 maar liefst 9 wijnen in voor de Austrian Wine Challenge in Wenen. Alle wijnen werden bekroond, onder andere met twee keer goud. Een compliment van de deskundige proevers van de internationale keuring! Ook de Wijnmakers uit Twente werden beloond met medailles.
Wereldtop
Kers op de taart is de internationale erkenning voor de Apostelhoeve. Het bedrijf nam ook in 2020 deel aan Le Mondial des Vins Blancs in Straatsburg. Dat is een prestigieuze wijnkeuring. Wijnboer Mathieu Hulst nam 3 gouden medailles mee terug naar Maastricht. “Als ik kijk naar al die grote namen die goud en zilver hebben gewonnen, duizelt het mij voor ogen,” bekende de trotse wijnboer. Het bedrijf hoorde al veel langer bij de absolute top in Nederland en België. Met deze prijzen schaarde de Apostelhoeve zich bij de wereldtop.
Restaurants en sommeliers
Een paar jaar geleden vroeg sommelier Koen van der Plas zich af of Nederlandse wijn inmiddels volwassen genoeg is om gastronomisch in te zetten. Hij speurde in heel het land naar mooie wijnen. Het resultaat legde hij neer in een prachtig boek met mooie wijn-spijscombinaties. “Ik ben verrast over het gemiddelde niveau in ons land. Dat is echt hoog,” bekende Van der Plas. “Ik denk dat Nederland over een jaar of 10 een serieuze speler is op het gebied van kwaliteitswijnen.” Dat verklaart dat hij ook Nederlandse wijnen schenkt in het restaurant. En dat doen steeds meer sommeliers van sterrenrestaurants. Restaurant het Rijks in Amsterdam werd beloond met een prestigieuze Wine Spectator Award vanwege de wijnkaart met 30 Nederlandse wijnen. Hoofdsommelier Max van Bockel maakte een vreugdedansje. De investering in een nieuwe wijnkelder was dus niet voor niets. Thérèse Boer van De Librije in Zwolle produceert met Wijngoed Gelders Laren zelfs een eigen wijnlijn van nieuwe druivenrassen.
Wijn in de winkel
In wijnspeciaalzaken is steeds meer Nederlandse wijn te koop. Meestal gaat het om een handjevol wijnen uit de eigen regio. Importeur Verbunt Verlinden uit Tilburg heeft samen met wijngaard Sint Martinus een witte cuvée samengesteld. Een rode variant is aangekondigd. De witte Cuvée Texere is nu al verkrijgbaar in alle winkels van de Wijnkring. Naast een aantal online aanbieders is er sinds kort ook een aantal fysieke winkels dat uitsluitend Nederlandse wijn verkoopt. Eén ervan is BOB in Amsterdam.
Vooroordeel moet weg
“De meeste slijters verkopen wijnen van hooguit 3 Nederlandse wijnhuizen. Wij vonden dat ze een groter podium verdienen,” vertelt Samir Doueiri van BOB. Hij benadrukt dat er alleen kwaliteitswijnen in de winkel terechtkomen. “Alles wat mensen hier kopen, moet een reden zijn om weer terug te komen. Dat vooroordeel over Nederlandse wijn moet beslist weg!” In Santpoort-Zuid opende Patrick van der Fits de winkel Nederlandse Streekwijnen. Een proefpanel beoordeelt de wijnen die in de winkel komen. Van der Fits biedt een breed assortiment voor een goede prijs.