Waarom de Wijnkeuring van de Lage Landen een beetje nuchterheid en nuance verdient

Het feestje van de Wijnkeuring van de Lage Landen is voorbij. Pakweg 7 van de 10 ingestuurde wijnen verdienden een medaille. De wijnboeren genieten nog een beetje na van hun succes. Tijdens de afterparty klinken lovende en kritische geluiden. Conclusie? De Wijnkeuring van de Lage dient een commercieel doel en geeft geen compleet beeld van de wijnbouw in Nederland. Is dat jammer? Nederlandsewijngids.nl sprak 3 ingewijden die zoeken naar een antwoord op die vraag. Een terugblik.

De feiten op een rij: Nederland telt inmiddels meer dan 200 wijndomeinen, die samen 345 hectare aan wijngaarden omvatten. Daarvan stuurden 51 domeinen gezamenlijk 233 wijnen in voor de Wijnkeuring van de Lage Landen. Traditiegetrouw voerde het Weinbauamt in Neustadt an der Weinstrasse de wijnkeuring uit. In opdracht van de Stichting Wijninstituut Nederland (WIN). De proevers oordeelden dat de kwaliteit van 72% van de wijnen goed was voor een gouden, zilveren of bronzen medaille.

Blind proeven

Tegelijk met de wijnen uit België en Nederland beoordeelden de proevers ook de wijnen voor de jaarlijkse Landesprämierung van de deelstaat Rheinland-Pfalz. De wijnen uit de drie landen werden door elkaar heen geproefd. Blind. De beoordelingscriteria voor de Nederlandse wijnen waren dezelfde als die voor de Duitse wijnen uit gerenommeerde wijnregio’s, zoals Ahr, Moezel, Pfalz en Rheinhessen. In deze regio’s ligt de nadruk op klassieke druivenrassen.  Dat is in Nederland anders. Ongeveer driekwart van alle verwerkte druiven in de gekeurde wijnen behoort tot een zogenaamd hybride ras.  

De grote winnaars van de Wijnkeuring van de Lage Landen waren Diederik Beker van het Betuws Wijndomein en Stan Beurskens van Sint Martinus. De eerste stuurde 19 wijnen in en de tweede 28. “Beide heren lijken verwikkeld in een competitie wie het grootste clusterbombardement op een keuring kan uitvoeren,” grapte collega Jules Nijst van de Wijngaardsberg op Facebook. Het succesvolle tweetal werd samen met Gerhard Ensing van Wijngaard Hesselink in Winterswijk ook uitgeroepen tot beste wijngaardenier.

Kwaliteit of kwantiteit

Dat triggerde Ralph Huydts van Wijnhuis Raarberg. Hij maakt mousserende wijnen in zijn wijnmakerij in Maastricht. “Eigenlijk reageer ik nooit via sociale media, maar ik kreeg de vraag waarom ik niet meedeed aan de Wijnkeuring van de Lage Landen. Mijn antwoord is dat het daar niet gaat om de kwaliteit, maar om de kwantiteit. Het zijn steeds weer dezelfde wijnboeren die worden uitgeroepen tot beste wijngaardenier. En dat zijn degenen die de meeste wijnen insturen.”

Dik Beker is een van de mensen achter de wijnkeuring. Hij is het niet eens met de lezing van Ralph: “Iedereen mag zoveel wijnen insturen als hij wil. Daar stellen wij geen beperking aan. Degenen die nu uitgeroepen zijn tot beste wijngaardenier zijn ook wel de beste wijnmakers. Stan Beurskens heeft een heleboel wijnen ingestuurd, maar het is niet raar dat hij steeds weer boven komt drijven. Hij is een van de beste wijnmakers van Nederland. Dat is heel simpel.”

Marketing

“Het is een verdienmodel,” zegt Huydts in zijn terugblik. “Dat geldt voor elke keuring waar je voor moet betalen. Bij de Wijnkeuring van de Lage Landen betaal je 65 euro voor elke wijn die je instuurt. Stel je voor dat van de 51 wijnboeren die een wijn instuurden er maar 3 een medaille krijgen. Wat gaan die andere 48 wijnboeren dan volgend jaar doen? Ik denk niet dat ze opnieuw hun wijnen insturen. De Wijnkeuring van de Lage Landen draait op de hoeveelheid wijnen die ingestuurd worden. Hoe meer hoe beter. Wijnboeren kopen hun medaille. Het is voordelige marketing.”

Lars Daniëls van het wijnmagazine Perswijn nuanceert dat beeld: “Dat je als wijnboer een medaille koopt is mij iets te recht-door-zee. Het is natuurlijk niet zo dat er een directe transactie plaatsvindt, maar dit soort concoursen moeten wel inkomsten hebben. Anders kunnen ze niet georganiseerd worden. En het is ongetwijfeld zo dat een bepaald percentage van de deelnemers in de prijzen moet vallen, zodat het concours betaald kan worden. Dan is de wijnboer tevreden en kan het concours blijven voortbestaan.”

Sticker op de fles

Organisator Beker draait er niet omheen. “Kijk, een wijnkeuring is een commerciële aangelegenheid,” stelt hij nuchter. “Het gaat de wijnboer erom dat hij een gouden, zilveren of bronzen sticker op zijn flessen kan plakken. Dat stimuleert de verkoop.”  Huydts geeft dat ook aan: “Dat is het model van alle keuringen, ook van grote internationale keuringen in Berlijn en Wenen. Ik wil dat mijn wijnen objectief beoordeeld worden, zonder dat ik er voor betaal. Daarom doe ik niet meer mee aan de Wijnkeuring van de Lage Landen.”

Hij verbaast zich over de overvloedige medailleregen: “Als bijna iedereen een medaille wint, is het effect weg. Vergelijk het met de Olympische Spelen. Stel je voor dat er 10 of 15 kampioenen handboogschieten zijn. Wat is dan nog de waarde van een medaille? Ik heb aan Mathieu Hulst van de Apostelhoeve gevraagd: ‘Wanneer zou je meedoen aan een wijnkeuring?’ Hij zei: ‘Als er een reële medailleverdeling is en niet iedereen een medaille krijgt.’ Natuurlijk is het een mooie prestatie als je goud wint, maar uiteindelijk is het een verdienmodel.”

Onafhankelijk

“In het voorjaar deed ik mee aan een keuring van Nederlandse wijnen door Perswijn. Dat pakte goed uit. Natuurlijk gebruik ik dat ook in de marketing. Het is mooi als je aan je klanten kan laten zien dat anderen je wijnen aanbevelen. Maar daar betaal ik niet voor. Perswijn is vrij om te zeggen wat ze van mijn wijnen vinden. Het is onafhankelijk.” Huydts is niet de enige die geen wijnen (meer) instuurt voor de Wijnkeuring van de Lage Landen. Vooral beneden de grote rivieren laten veel wijnboeren de keuring aan zich voorbijgaan.

Dat zijn vooral de gerenommeerde wijndomeinen die werken met klassieke rassen. De uitslag van de Wijnkeuring van de Lage Landen suggereert op het eerste gezicht dat Gelderland en Limburg in een nek-aan-nek-race zijn verwikkeld: wat is de wijnprovincie van Nederland? Er stuurden 14 wijndomeinen uit zowel Gelderland als Limburg wijnen in. Maar dat is maar het halve verhaal. In Gelderland zijn 50 wijnbedrijven actief met een totale oppervlakte van 71 hectare. Ze werken vooral met nieuwe druivenrassen. In Limburg zitten 61 wijnbedrijven met een areaal van 128 hectare.

Klassiek of nieuw

Het is een koud kunstje om 10 gerenommeerde wijndomeinen uit Limburg te noemen die geen wijnen insturen voor de Wijnkeuring van de Lage Landen. Een aantal deed dat ooit wel. Huydts: “Niet alleen ik ben ermee gestopt. Ook Jules Nijst van Domein de Wijngaardsberg, die volgens mij een heel mooi glas wijn kan maken.” Van de Limburgse bedrijven die vooral werken met klassieke rassen stuurden dit jaar alleen Wijngaard Kruisboom uit Klimmen, Hoeve Nekum uit Maastricht en  Landgoed Overst uit Voerendaal wijnen in.

Daniëls noemt het in zijn terugblik frustrerend dat het de Wijnkeuring van  de Lage Landen niet lukt om alle Nederlandse wijnboeren te verleiden om hun wijnen in te sturen. “Ik wil alle wijnen met elkaar kunnen vergelijken. Het maakt me niet uit of wijnboeren werken met klassieke of met nieuwe rassen. Het zijn allemaal druiven waar je lekkere wijn van kunt maken als je goed je best doet. Ik heb vaak meegedaan aan de beoordeling en ben zelfs voorzitter geweest, maar het werkte gewoon niet.” Hij stelt vast dat domeinen als de Apostelhoeve en de Kleine Schorre geen wijnen insturen. “En dan krijg je toch een wat vertekend beeld van de Nederlandse wijnbouw. Daarmee wil ik de grote winnaars van de wijnkeuring niet tekort doen. Betuws Wijndomein en Sint Martinus verdienen lof.”

Eeuwige discussie

De Wijnkeuring van de Lage Landen kleurt dus niet het complete plaatje in. Beker kan zich er niet meer druk over maken. Er zijn al genoeg woorden aan vuil gemaakt: “Het is jammer dat niet iedereen meedoet. Ik ken de discussie over klassieke en nieuwe rassen. De wijnbouw in Nederland groeit. Dankzij de nieuwe rassen. Nu kunnen er ook in het noorden van Nederland druiven geteeld worden. De wijnkeuring laat zien dat je ook van nieuwe druivenrassen mooie wijnen kan maken.” Hij staat voor het oordeel van het Weinbauamt: “Laat dat maar aan de Duitsers over. Die zijn nog bureaucratischer dan Nederlanders. Ze proeven volgens een strak protocol. Objectief en heel precies.”

Daniëls wil wegblijven bij de “eeuwige discussie” over klassieke en nieuwe rassen. “Dat is niet zo’n vruchtbare discussie”. Heel nuchter: “Het wordt of heel technisch of heel principieel. Uiteindelijk gaat het erom of er een goede wijn van druivenrassen gemaakt kan worden.” En genuanceerd: “Wij zien dat wijnen van klassieke druiven door de bank genomen gemiddeld nog beter zijn, maar er worden wel degelijk prima wijnen gemaakt  van nieuwe druivenrassen.” De eerste generaties zogenaamde hybrides vertoonden weinig overeenkomst met de Vitis vinifera, de stamvader van de klassieke wijndruif. Maar de jongste generaties worden internationaal erkend als rassen van de soort Vitis vinifera.

Herkomst

Perswijn sprong in het gat. Het wijnmagazine publiceerde in het voorjaar van 2021 een vergelijking tussen 150 Nederlandse wijnen. Van klassieke en nieuwe rassen. “Dat doen we omdat het zo verdraaid lastig is om ze allemaal bij elkaar te krijgen.” Het wijnmagazine publiceert elk jaar een keuring van Nederlandse wijnen, maar de laatste keer maakte het voor het eerst geen onderscheid meer tussen klassieke en nieuwe druivenrassen. Dat was een heel bewuste keuze.  “Ja, we selecteren op herkomst. Nederland heeft 12 Beschermde Geografische Aanduidingen (BGA). Als je Nederlandse wijn serieus wilt nemen, moet je daarop selecteren, ” verklaart Daniëls.

Het magazine kreeg wijnen uit 11 provincies toegestuurd. Inclusief die van de domeinen uit het zuiden, die ontbraken bij de Wijnkeuring van de Lage Landen.  Waarom lukte dat Perswijn wel? Daniëls: “Wij hebben een journalistieke aanpak. De wijnboeren betalen er niet voor. Onze redactie is onafhankelijk.” Dat is precies wat Huydts aanspreekt in de formule van Perswijn. Van de 150 wijnen kregen er 15 maar liefst 5 sterren, de maximale score. 2 van de 15 waren gemaakt van nieuwe druivenrassen. “Nederlandse wijn begint volwassen te worden.”  Daniëls voegt daar nog iets aan toe: “Geen enkel bedrijf is op dit moment beter dan de Apostelhoeve. Maar er zijn wel degelijk bedrijven, zoals onder andere Betuws Wijndomein en Sint Martinus, die prima wijnen maken van nieuwe rassen.”

Nummer 1

Is het denkbaar dat ook de uitslag van de Wijnkeuring van de Lage Landen ooit een compleet beeld geeft van de Nederlandse wijnbouw? Huydts: “Dat vraag ik me ook regelmatig af. Ik wil daar graag over meedenken. Wat je eigenlijk vraagt is: ‘Hoe krijgen we die wijnboeren zover dat ze samen hun product op de kaart zetten?’ Dat is al 100 keer geprobeerd en er zullen altijd mensen zijn die zeggen: ‘Daar doe ik niet aan mee.’ Een begin zou zijn dat je zegt: ‘We organiseren een keuring en belonen de 5 beste wijnen in elke categorie. Daarvan kan er maar 1 de beste zijn.’ Ik zie nu op sociale media staan dat iedereen zegt: ‘Wij hebben de beste wijn van Nederland.’ Wat is dan nog de waarde van een medaille?”

Dat ziet Beker niet zitten: “Wij willen juist niet dat er geen nummer 1 uit komt. De keuring is een momentopname. Op een ander tijdstip kan de uitslag anders zijn. Er is een foutmarge. De media vliegen alleen af op de beste. Dat vinden wij gelet op de foutmarge niet terecht.”  En het dient de marketing van de wijnboeren niet. Beker vindt dat je de Wijnkeuring van de Lage Landen niet kan vergelijken met die van Perswijn: “Ik weet niet hoe Perswijn het precies doet. Hoe er geproefd wordt en hoeveel mensen er proeven. Bij ons wordt elke wijn door 4 deskundigen geproefd. De uitslag is objectief. Dat weet ik absoluut zeker.”

Internationale competitie

Niet elke wijnboer heeft baat bij de formule van de Wijnkeuring van de Lage Landen. “Waarom zou je nog wijnen insturen voor zo’n concours als je snel bent uitverkocht? Dat is niet economisch,” stelt Daniëls. De keuring van Perswijn heeft een ander doel. Die schetst een compleet beeld van het niveau van de Nederlandse wijnbouw. En daarbij ligt de lat hoog: “Wij zijn wars van chauvinistisch gedoe. Het is voor ons belangrijk dat we Nederlandse wijn behandelen als elke andere wijn. Wij vergelijken wijnen uit de hele wereld met elkaar. Nederlandse wijnboeren zeggen dat ze dat zelf ook willen. Als de Nederlandse wijnbouw serieus genomen wil worden, moeten wijnboeren de internationale competitie aangaan. Dat gaat ze steeds beter af.”

De visie van Daniëls kllinkt Huydts als muziek in de oren: “Als je objectief naar wijn gaat kijken, scoor je niet zo snel medailles. Ik durf een mooie cava die ik heb geïmporteerd wel naast een mousserende wijn van de Wijnkeuring van de Lage Landen te zetten. Dan wil ik wel eens kijken wie er wint. Dat is ook zo met rode wijn.” Daniëls haakt daarbij aan: “Heb je wel eens een Côtes du Rhône geproefd? Daar worden miljoenen flessen van gemaakt. Een behoorlijke Côtes du Rhône is nog steeds beter dan bijna alle rode wijn uit Nederland. En dat is ook niet zo raar, want die mensen maken daar al 700 jaar wijn.”

Gids over Nederlandse wijn

De keuring van Perswijn bereikt een kleiner publiek dan de Wijnkeuring van de Lage Landen. Er is minder aandacht voor in de media. Daniëls beaamt dat, maar sluit niet uit dat daar verandering in komt. “Als we een gids uitbrengen over Nederlandse wijn. In de toekomst. Dan komt dat wel.”  Van diverse wijnlanden publiceerde Perswijn al een supplement bij het magazine. “Misschien wordt het tijd dat Perswijn zo’n gids over Nederlandse wijn uitbrengt. Daar hebben wij ideeën over. Nederlandse wijn leeft enorm. In zo’n gids moeten we dan natuurlijk ook de beste Nederlandse wijnen in diverse categorieën benoemen. Dat is wat mensen willen lezen.”

De wereld van de Nederlandse wijn is klein, maar het aantal visies is groot. Daniëls reageert daar nuchter op: “Iedereen is overtuigd van z’n eigen aanpak. Het maken van wijn is niet iets waar je rijk van wordt. De investeringen die ervoor nodig zijn, vragen om een duidelijk visie. Dat is vaak heel persoonlijk. Maar als de Nederlandse wijnproducenten iets willen, moet men gezamenlijk het Nederlandse product promoten. En dat kan beter. Dat staat nog in de kinderschoenen.”

Appels en peren

Het is niet zinvol om appels met peren te vergelijken. De Wijnkeuring van de Lage Landen ondersteunt wijnboeren bij de verkoop van hun wijnen. Dat is een nobel doel. De jaarlijkse keuring van Perswijn geeft een representatief beeld van het niveau van de Nederlandse wijnbouw over de volle breedte. Het is goed dat beide keuringen naast elkaar bestaan. Er is ook niks mis met verschillende visies op wijnbouw. Die horen bij de ontwikkeling van de Nederlandse wijn. Er is iets te kiezen voor de consument. Respect voor traditie en innovatie kunnen de Nederlandse wijnbouw verder helpen.

Terug naar de Wijnkeuring van de Lage Landen. Geeft de terugblik aanleiding om dingen te veranderen? Een aantal bekroonde wijnen is niet in de handel verkrijgbaar. De restaurants die ze hebben laten maken, presenteren ze aan hun gasten. Exclusief. Het reglement schrijft voor dat de keuring alleen openstaat voor wijnen waarvan nog 50 flessen beschikbaar zijn. Bij wie? En voor wie? De consument kan deze wijnen niet kopen. Dik Beker: “Wijnboeren moeten een bepaalde hoeveelheid op voorraad hebben. Dat staat in de reglementen. Dit is een terecht punt van aandacht. We gaan daar nog eens naar kijken bij een volgende keuring.”