Overheid controleert wijnmakers niet op voedselveiligheid (3)

De branchevereniging en de overheid hebben onvoldoende zicht op het aantal commerciële wijndomeinen in Nederland. Dat kan gevolgen hebben voor de voedselveiligheid. De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) controleert of wijnproducenten zich aan de Europese regels houden. Die controle raakt niet rechtstreeks de hygiëne en voedselveiligheid. “De wijnsector heeft een eigen hygiënecode, die zij naleeft”, benadrukte een woordvoerder van de NVWA. Het is aan de branchevereniging om de eigen hygiënecode onder de aandacht van de wijnmakers te brengen. Maar die zijn lang niet allemaal in beeld.

Eind 2023 bleek dat het aantal wijnproducenten veel groter is dan de Vereniging van Nederlandse Wijnproducenten (VNWP) en het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit (LNV) wisten. Onderzoek toont aan dat Nederland 211 commerciële wijnbedrijven telt. De meest recente lijst van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) noemt 183 wijnbedrijven, waarvan 25 inmiddels stopten. Dat betekent dat 158 van de actieve wijndomeinen voldoen aan de verplichting om zich te laten registeren bij de RVO. Maar liefst 53 voldoen daar niet aan.

Voedselveiligheid

Naar aanleiding van de publiciteit over het aantal wijnproducenten proberen de VNWP en de RVO hun gegevens nu razendsnel op orde te brengen. Dat is van belang om in maart 2024 betrouwbare cijfers te kunnen publiceren over de wijnproductie in 2023. Maar het raakt ook aan voedselveiligheid. Ongeveer een kwart van de wijnproducenten is niet in beeld bij de VNWP en LNV. Zij lappen de verplichting om zich te registeren bij de RVO bewust of onbewust aan hun laars. LNV beschouwt dat als een economisch delict, liet een woordvoerder ons weten. Dat klinkt zwaar, maar alleen al vanwege de link met voedselveiligheid is dat niet zo gek.

NVWA

In 2015 zijn alle productschappen, waaronder het Productschap Wijn, opgeheven. De wettelijke taak van het Productschap Wijn was het behartigen van het belang van de wijnbranche en het belang van de Nederlandse samenleving (lees: voedselveiligheid). De werkzaamheden van de productschappen werden overgedragen aan brancheverenigingen en/of de RVO. “De verantwoordelijke instantie voor de naleving van de regels met betrekking tot de voedselveiligheid is de NVWA”, liet een woordvoerder van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Wijnhandelaren (KVNW) ons weten. “Daar hebben wij niet de mensen, de middelen en de bevoegdheid voor.” Dat geldt ook voor de VNWP.

Steekproefsgewijs

De NVWA controleert wel. Elk jaar controleert de autoriteit 30 wijnproducenten. Steekproefsgewijs. Deze controles richten zich volgens LNV echter vooral op administratieve aspecten van de wijnproductie en een check op het gebruik van toegestane druivenrassen en productiemethoden. Soms constateert de NVWA dat dingen niet kloppen. Dan gaat het meestal om een druivenras dat niet is toegestaan of een etiket dat niet de juiste informatie geeft. Bij zo’n ‘overtreding’ krijgt de wijnproducent een officiële waarschuwing en de kans om z’n fout te herstellen. Een paar maanden later volgt dan een nieuwe controle. De reactie van LNV op onze vragen maakt duidelijk dat de controles van de NVWA zich niet richten op hygiëne en voedselveiligheid.

Zeer beperkt

Het is de overheidsinstanties tot op heden niet gelukt om in samenspraak met de VNWP een representatieve lijst van wijndomeinen op te stellen. Daar moet snel verandering in komen. In de eerste plaats om in maart 2024 de juiste productiecijfers aan te leveren bij de Europese Commissie. Het lijkt erop dat LNV zich daarvan bewust is. Naarmate wij meer vragen stelden aan LNV, NVWA en RVO werden de reacties onderling beter afgestemd. En uiteindelijk was het alleen LNV dat reageerde, al dan niet mede namens NVWA en RVO. “De geproduceerde hoeveelheden commerciële producten van Nederlandse wijn zijn zeer beperkt”, aldus het voormalige Productschap Wijn.

Serieus nemen

De overheid is in deze conclusie uit 2011 blijven hangen. Internationaal gezien zijn de Nederlandse productiecijfers heel bescheiden, maar er is sindsdien wel sprake van groei en professionalisering van de scetor. De overheid heeft die ontwikkeling niet serieus genomen. Daar mag de consument niet de dupe van worden. Kun je het toezicht op hygiëne en voedselveiligheid aan de sector zelf overlaten? In de wetenschap dat de organisatiegraad amper 48% is, lijkt dat niet verstandig. Wie moet de controles dan uitvoeren? Het is belangrijk dat die vraag snel beantwoord wordt en dat de overheid meebeweegt met de ontwikkeling van de Nederlandse wijnbouwsector.

Dit is het derde en laatste artikel in een serie over het aantal Nederlandse wijnproducenten en de noodzaak om dat aantal scherp te krijgen. Lees ook Gekibbel over aantal wijnproducenten in Nederland (1) en Veel meer wijnproducenten in Nederland (2).