De druiven verkleuren en de agressieve indringers liggen op de loer

De druiven in de wijngaard verkleuren. Dat noemen we de véraison. Nu gaan de druiven rijpen. Dat is de belangrijkste periode van het hele jaar in de wijngaard. Een mooi moment om een tussenbalans op te maken. Gaat 2024 straks de boeken in als een goed of een slecht wijnjaar? Daar is ondanks alle extremen nog weinig van te zeggen, hoewel het volume van de oogst in Limburg fors minder zal zijn. Het weer in augustus en september bepaalt alles. “Wijn wordt gemaakt in de laatste 6 tot 8 weken van het groeiseizoen.” Intussen neemt de dreiging van een aanval op de druiven door agressieve indringers toe. Fingers crossed!

In augustus en september moet het niet te fris en te nat worden. “Tijdens de rijpingsfase gaan de druiven groeien door het opnemen van water en slaan ze suikers op”, aldus Adam Dijkstra van de Colonjes in Groesbeek. Het zuurgehalte moet omlaag. De druiven moeten zoeter worden. “De nachttemperaturen in september gaan bepalen hoeveel het zuurgehalte daalt”, weet Simon Crone van domein Tussen Rug en Rijn. “Nachttemperaturen van 12 á 13 graden zijn dan ideaal.”

Leger

Extreme hitte doet de druiven geen goed. “Het zijn per slot van rekening geen cactussen”, zegt Jules Nijst van De Wijngaardsberg in Ulestraten. Maar een milde en mooie nazomer is geen garantie voor een goede oogst. De wijnboeren moeten de komende maanden afrekenen met een leger van agressieve indringers. Om te beginnen kunnen vogels voor enorme vraatschade zorgen, vooral spreeuwen. Maar ook merels en eksters zijn verzot op druiven. En dan zijn er ook nog allerlei nare insecten, zoals de suziki-vlieg en de wesp.

Blauwe netten

Vogels zijn gek op druiven die rijpen en wat kleur op de wangen krijgen. Wat kan een wijnboer daaraan doen? Als hij een kleine wijngaard runt, kan hij de vogels een hak zetten door de rijen met druivenstokken een voor een te verpakken in blauwe netten. De felle en onnatuurlijke kleur schrikt spreeuwen af. Merels hebben er lak aan. De spreeuwen zien een blauwe waas, maar niet het lekkere fruit dat daarachter verstopt zit. Niet elke wijnboer is enthousiast over het gebruik van vogelnetten, omdat ze voor een hogere luchtvochtigheid in de druivenzône zorgen.

6 op 1

De strak gespannen netten drukken bladeren en trossen tegen elkaar aan. Die blijven daardoor te lang nat als het heeft geregend. Dat maakt ze kwetsbaar voor schimmels. Daarom ontbladeren wijnboeren de stokken eerst. Er zijn ongeveer 6 bladeren nodig op 1 druiventros. Het rijpingsproces kan gewoon doorgaan. De netten houden zon en wind niet tegen. Wijnboeren die niet enthousiast zijn over het gebruik van vogelnetten, laten het helemaal achterwege of hangen ze pas later op.

Vogeltrek

Er zijn wijngaarden waar zelfs het inpakken van de rijen met netten geen solaas biedt, zoals de wijngaard in Kubaard van Wijnmakerij Op Joarum. “Omdat we in een vogeltrekgebied zitten, hebben zijbespanningsnetten niet zoveel zin”, vertelt Simon Somers. Er landen duizenden vogels op de netten en die pikken de verrukkelijke bessen er zo tussenuit. “Daarom verpakken we de hele wijngaard onder een groot net.” Wijnboeren die netten verfoeien hebben nog een paar andere manieren om vogels uit de wijngaard te houden.

Beweging en geluid

Alternatieve manieren zijn het ophangen van bewegende ballonnen, het laten horen van mensen- of roofvogelgeluiden, het ophangen van rondvliegende nep-roofvogels en het gebruik van geluidskanonnen. Er zijn zelfs wijnboeren die al deze methodes combineren en met regelmaat afwisselen, omdat vogels ook niet gek zijn. Na een paar dagen hebben ze het trucje door en is het schrikeffect weg. Spreeuwen reageren heel schuw op beweging en geluid, vooral als het ‘nieuw’ is. Merels zijn veel minder bang uitgevallen. Die laten zich niet makkelijk wegjagen.

Wespen

Andere agressieve indringers zijn de wespen. Hun aantal valt na de koele en natte periode waarschijnlijk mee. “In 2020 hadden we veel wespen”, vertelt Ron Langeveld van Wijngaard Dassemus in Chaam. “Die hebben toen zo’n 3000 kilo aan druiven weggegeten.” Het is zaak dat wijnboeren wespennesten in hun wijngaard opsporen en weghalen. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. “De wespen zitten vaak in een boom, in de grond of in een slootje. En daar komt nog bij dat ze wel 2 kilometer van hun nest vandaan vliegen.” Bij een wespenplaag zit er in het slechtste geval niets anders op dan de oogst een paar weken te vervroegen.

Mevrouw Suzuki

En dan is er ook nog een agressieve immigrant die de druiven teistert. Dat is de Drosophila suzukii, een Japanse fruitvlieg. In tegenstelling tot z’n inheemse soortgenoot opent hij niet alleen de aanval op rottend fruit, maar neemt hij ook gave druiven te grazen. Tenminste, dat doet z’n vrouwtje. Zij beschikt over een soort zaagje, waarmee zij zich dwars door de schil boort. In de druif legt ze haar eitjes. Na een paar dagen beginnen de larven van binnenuit de druif aan te vreten. Dat maakt ze een prooi voor schimmels.

Fruithoezen

Daar komt bij dat mevrouw Suzuki de druiven infecteert met de azijnbacterie. Die veroorzaakt zuurrot. Als je in een wijngaard komt waar zij tekeer is gegaan, ruik je meteen een penetrante zure geur. De bestrijding van de suzuki-vlieg is lastig. Wijnboer Sander Kroeze van De Nieuwe Fontein in Culemborg pakte z’n druiventrossen eerder in met fruithoezen. “Op mijn bedrijf is dat nog te doen. Ik heb een wijngaard van 0,5 hectare. Dat betekent dat ik 6000 tot 7000 druiventrossen moest beschermen. Daar zijn we 4 dagen mee bezig geweest. Op grote bedrijven is dat niet te doen.” In 2023 veroorzaakte de plaaggeest veel schade.

Avontuur

De suzukivlieg houdt niet van warmte. Hij doet het juist goed bij een temperatuur van 20 graden en een hoge luchtvochtigheid. In de afgelopen maand werd hij dus op z’n wenken bediend. Nu is het een paar dagen warm. Hoe pakt dat de komende tijd uit voor de wijnboeren? Na de tegenslagen eerder dit jaar is er nu ook nog kans op deze ongenode gast. “Als we de druiven binnen hebben, mag je vragen naar kwaliteit van de oogst.” Eerder is er ook weinig van te zeggen. Werken met en in de natuur is een avontuur. Elke dag weer.